Chỉ định chủ đầu tư, nhà ở xã hội tăng tốc

Chọn doanh nghiệp có tâm, có tầm

Theo Bộ Xây dựng, các doanh nghiệp được lựa chọn dựa trên nhiều yếu tố như có năng lực tài chính mạnh, đảm bảo khả năng huy động vốn tự có và vốn tín dụng phục vụ triển khai dự án quy mô lớn. Về kinh nghiệm, họ cần có kinh nghiệm triển khai các dự án nhà ở xã hội , nhà ở công nhân, khu đô thị, khu nhà ở thương mại với quy mô từ hàng trăm đến hàng nghìn căn. Đồng thời, có bộ máy quản trị chuyên nghiệp, hệ thống quản lý chất lượng, tiến độ và an toàn lao động đáp ứng yêu cầu pháp luật về xây dựng và nhà ở.

Ảnh: Đình Sơn

Các doanh nghiệp được lựa chọn cũng phải thể hiện tâm huyết, trách nhiệm xã hội và tinh thần đồng hành cùng Chính phủ trong thực hiện mục tiêu an sinh nhà ở, sẵn sàng dành nguồn lực đầu tư cho phân khúc nhà ở xã hội - lĩnh vực lợi nhuận thấp nhưng có ý nghĩa chính trị, xã hội sâu sắc. Các doanh nghiệp cũng cần cam kết đồng hành lâu dài trong phát triển nhà ở xã hội giai đoạn 2025 - 2030. Đồng thời, có khả năng tạo chuỗi giá trị khép kín từ quy hoạch, thiết kế, xây dựng, vận hành đến quản lý nhà ở xã hội , đảm bảo chất lượng và giá thành hợp lý.

Bộ Xây dựng cho biết thêm danh sách chủ đầu tư được lựa chọn cũng đảm bảo cân đối vùng miền, ưu tiên năng lực triển khai tại các địa phương có nhu cầu nhà ở xã hội như Hà Nội, TP.HCM, Bắc Ninh, Hải Phòng, Quảng Ninh, Đà Nẵng... Ngoài các doanh nghiệp, Bộ Xây dựng cũng đề xuất 15 địa phương có nhu cầu về nhà ở xã hội cao nhất. Số này gồm TP.HCM, Bắc Ninh, Hà Nội, Tây Ninh, Đồng Nai, Phú Thọ, Hưng Yên, Hải Phòng, Vĩnh Long, Đắk Lắk, Đà Nẵng, Nghệ An, Thái Nguyên, Ninh Bình và Quảng Trị.

Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM, đánh giá 18 doanh nghiệp trong danh sách hầu hết có thể đầu tư xây dựng dự án trên toàn quốc. Các doanh nghiệp có thể hình thành hệ sinh thái để làm nhà ở xã hội từ thiết kế, thi công, cung cấp vật liệu, ngân hàng đồng hành để tiết giảm chi phí, hạ giá thành. Điều này có thể giúp đề án xây dựng 1 triệu căn nhà ở xã hội sớm về đích nhưng cũng phải xuất phát từ nhu cầu của địa phương để tránh trường hợp nhà ở xã hội , nhà tái định cư xây xong không ai ở như đã từng xảy ra.

"Dựa vào danh sách này, các địa phương hoàn toàn có thể chỉ định doanh nghiệp tham gia làm chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội nếu chỉ có một doanh nghiệp tham gia. Trong trường hợp dự án có nhiều doanh nghiệp đăng ký, theo quy định cũng phải đấu thầu chọn chủ đầu tư. Tuy nhiên, đây là bước đi quan trọng và cần thiết để đẩy nhanh chương trình xây nhà ở xã hội cho công nhân, cho người thu nhập thấp đô thị", ông Lê Hoàng Châu nhận định.

Cần bộ công cụ giám sát mạnh mẽ

TS Trần Việt Anh, Phó hiệu trưởng phụ trách Trường ĐH Hùng Vương, cho rằng sau nhiều năm nhà ở xã hội ì ạch vì thủ tục kéo dài và thiếu quỹ đất, đến nay một loạt chính sách thí điểm vừa được ban hành đã mở đường cho việc chỉ định chủ đầu tư như một công cụ tăng tốc. Điểm mốc quyết định là Nghị quyết 201 của Quốc hội cho phép địa phương được áp dụng cơ chế chỉ định chủ đầu tư đối với một số dự án nhà ở xã hội thay vì tổ chức đấu thầu công khai. Nghị định hướng dẫn thực hiện Nghị quyết còn quy định chi tiết về tiêu chí, trách nhiệm và thời hạn thí điểm nhằm hạn chế rủi ro tập trung quyền lợi, đồng thời tạo hành lang pháp lý chắc chắn cho việc giao trực tiếp này.

Điều này cho thấy quan điểm của Nhà nước rất rõ: Quãng thời gian từ lập quy hoạch, đấu thầu tới triển khai khiến nguồn cung nhà ở xã hội luôn quá ít so với nhu cầu thực tế, trong khi nhiều chủ đầu tư sẵn sàng nhận trách nhiệm và có năng lực tài chính để triển khai nhanh. Từ đó, động thái mới nhằm rút ngắn thời gian tìm kiếm chủ đầu tư đủ tâm, đủ tầm và giảm thiểu những tranh cãi, trì trệ khi phải cân nhắc nhiều ứng viên.

Ở cấp độ địa phương, tín hiệu tích cực đã xuất hiện. Hà Nội vừa giao đất cho doanh nghiệp để triển khai nhà ở cho lực lượng vũ trang. Nhiều tỉnh, thành cũng đang rà soát quỹ đất, đưa nhà ở xã hội vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội để ưu tiên nguồn vốn và quỹ đất. Những động thái này củng cố giả thiết rằng nếu được quản lý tốt, chỉ định chủ đầu tư sẽ biến nguồn lực thành nhà ở, thay vì nằm trên giấy tờ.

Tuy nhiên, TS Trần Việt Anh lưu ý: Bên cạnh những ưu điểm như đã nêu, phương án chỉ định cũng đi kèm rủi ro nhất định. Chỉ định dễ dẫn tới mặt tối nếu không có cơ chế minh bạch, chống lợi ích nhóm, kiểm soát giá bán và kiểm định chất lượng công trình. Vì vậy, các nghị quyết và nghị định liên quan đã quy định rõ trách nhiệm của chính quyền địa phương trong đánh giá năng lực tài chính, kinh nghiệm thực hiện, cam kết tiến độ của chủ đầu tư. Đồng thời, cho phép ưu tiên nhà đầu tư đăng ký trước trong trường hợp tương đương nhưng vẫn cần bộ công cụ giám sát mạnh mẽ, từ hội đồng thẩm định độc lập tới kiểm toán dự án, để tránh "giải pháp nhanh" trở thành "đường tắt dẫn tới sai phạm".

"Chỉ định chủ đầu tư là công cụ quyền lực có thể giải phóng nguồn lực và đẩy nhanh tiến độ nhà ở xã hội nếu song hành với minh bạch, kiểm soát và trách nhiệm pháp lý rõ ràng. Thời gian tới, điều cần quan sát là liệu các địa phương có thực thi đúng chuẩn mực đã được quy định trong Nghị quyết 201/2025 và Nghị định 192/2025 hay không, và Bộ Xây dựng cùng thanh tra, kiểm toán có thể tạo ra hệ thống giám sát đủ mạnh để vừa "tăng tốc", vừa "không để sót" hành vi trục lợi hay không", TS Trần Việt Anh nói.